Veranderlessen uit het klooster – rebelleren tussen de monniken

Er is geen weg meer terug. Een definitieve stap als je door de poort van het klooster ging. Je deed dit vroeger maar een keer, daarna bleef je binnen tot en met de teraardebestelling op de kloosterbegraafplaats. De monastieke ruimte was vastomlijnd, er was geen verandering en geen weg terug. Ze was nog nooit bij een klooster geweest. Op de heenweg kon ik putten uit mijn ervaringen van eerdere bezoeken aan kloostergemeenschappen in Nederland en België. Wat kunnen we nu verwachten aan rituelen? Welk ongemak gaan we tegenkomen? We probeerden ons onderweg zo goed mogelijk voor te bereiden op iets waar we niets wisten hoe het er precies aan toe zou gaan.

Verandering draait om nieuwe dingen doen

We kunnen ons maar moeilijk voorstellen dat er nog mensen kiezen voor stilte en afzondering. In een tijd waarin we voortdurend geprikkeld worden en verveling niet meer lijkt te bestaan. Twee jaar geleden had ik een ‘weekendje klooster’ cadeau gegeven aan een vriendin van me. Nieuwe dingen doen…Veranderen draait om nieuwe dingen doen. Dat betekent vaak ook nieuwe, onverwachte tegenvallers incasseren. Onvoorziene momenten van de waarheid.  Vanwege Corona hebben we het bezoek aan het klooster uit moeten stellen, ons aanpassingsvermogen werd op de proef gesteld en kort geleden, begin 2022, kon het bezoek dan eindelijk plaatsvinden. Ze keek er naar uit en was uitermate nieuwsgierig.

Defensief gedrag

We hadden de auto geparkeerd en gingen door de poort. Na ontvangst van de gastenbroeder konden we ons opmaken voor de eerste rituelen. De eerste uren werden een ware beproeving. Mijn vriendin gaf toe na enkele uren dat ze heeft overwogen om  tussentijds te vertrekken. Om haar spullen te pakken en snel weg te gaan. De muren kwamen op haar af en het rebelse kwam in haar los. De routines spraken haar niet aan en in het bijzonder de teksten vond ze niet meer van deze tijd. De kans op minimale interactie met de monniken was ook geen aantrekkelijk perspectief. Hoe kom ik de tijd door dacht ze? Deze zaken hadden we vooraf niet besproken. Ze werd rebels en ze zat vol vooroordelen.

Automatische reactie om pijn en verlies te vermijden

In de bibliotheek van het klooster las ik dat er voor monniken regelmatig sprake is van weerstand. Bij de monastieke beleving draait het om een houding van voortdurend loslaten en niet om een reflex die erin bestaat zich koste wat kost vast te klampen aan een besloten plek (Thomas Quatier). Onze automatische reactie is om pijn en verlies te vermijden voor onszelf. Alsof het verblijf een definitieve keuze voor haar was. Vroeger markeerde de doorgang van de kloosterpoort een definitieve stap. Inmiddels is de kloosterpoort een soort grensgebied, waarin nog vele wegen openliggen. Definitieve toetreding in kloosters verloopt tegenwoordig gefaseerd en geleidelijk. Om in contemplatie te leven vraagt veel, maar vraagt ook omgaan met verzet. Het lijkt gek, want het is immers de eigen keuze van de mensen, maar om in stilte te leven is een enorme opoffering.

Ze wil volgend jaar weer

Het verzet van mijn vriendin was dus helemaal niet zo bijzonder. Sterker nog, weerstand zien we veel vaker en is vaker een stressreactie op een situatie waarin mensen om moeten gaan met onvoorspelbaarheid of nieuwe dingen. Tijdens een ‘biecht’ gesprek met een monnik verdwenen haar vooroordelen. Waar in eerste instantie de rituelen zorgden voor wanhoop en frustratie werd dit in het gesprek genuanceerd. De monnik bleek een man van de wereld te zijn. Belezen en begon onze taal te spreken over loopbanen, management en burnouts. Er ontstond betekenisgeving. De dialoog is de verandering. Puzzelstukjes vielen op hun plek. Waar ze eerder de kloosterpoort als een extreme geslotenheid zag, is ze in een weekend bijgedraaid en kijkt ze er naar als een ultieme openheid. Ze wil volgend jaar weer…