Wachten verheffen tot levenskunst, een hele opgave!

Een van de meest wezenlijke dingen van het bestaan is wachten. Zonder verwachting kunnen wachten – de zoektocht tussen autonomie en verbinding

Verwachtingen, interpretaties en aannames, het is iets van alle dagen en van ons allemaal. Thuis, bij de sportvereniging en op het werk. Voortdurend liggen ze op de loer. Het was psychiater Dirk de Wachter die mij op het spoor zette van de filosoof Heidegger tijdens een uitzending van Buitenhof in 2019. ‘We moeten wachten, maar niet verwachten’. Hoe kunnen we “sein” zonder dat we altijd iets moeten doen? Afgelopen week kwam het weer ter sprake in een sessie rondom teamontwikkeling – verwachtingen van de ander, verwachtingen van mezelf. Of zouden we moeten wachten in plaats van verwachten? Een blik in een woordenboek leveren de volgende resultaten op:

Wachten: blijven op een plaats tot iem. of iets komt:

Verwachten: rekenen op de komst van, waarschijnlijk achten dat er iets gebeurt

Als de gelatenheid niet door ons opgewekt maar toegelaten wordt, wat moeten we dan doen? ‘Wir sollen gar nichts tun, sondern warten. Het wachten dat Heidegger hier voor ogen heeft, betreft het pure of wezenlijke wachten (Warten). Dit wachten gaat vooraf aan de gangbare betekenis van wachten als verwachten (Erwarten), dat we beoefenen als we ergens op iets wachten. Als we iets verwachten, willen we iets en zijn we vol van datgene wat we willen en ons voorstellen. Dit willen moet nu juist voorkomen worden. Heidegger wil het Warten waarin we niets willen en openlaten waarop we wachten, omdat dit wachten zich als het wachtende in de openheid (das Offene) binnenlaat.

Voor het echt verbonden zijn met mekaar, moeten we ook tijd hebben, achterover gaan zitten en kunnen wachten. Heidegger noemt het “ein Schritt zuruck”, een pas achteruit zetten en spreekt van ‘gelassenheit’, een vorm van afwachten. De essentie van het leven zit in wachten en verwachten, niet in overdrukke bezigheden. Door de angst iets fantastisch te missen, missen we het ware zijn. Denk ik. Wachten, stilstaan en luisteren. Spreken met mekaar heeft ook maar zin, als er stilte kan zijn, kan worden geluisterd. Ook een beetje ongelukkig zijn kunnen we alleen maar als we af en toe stil zijn en in het niet-weten kunnen zijn.

Wachten verheffen tot levenskunst, een hele opgave!